Historia książki

Historia książki

Jest to swoista dziedzina wiedzy, która bada książkę w sumie od początków jej istnienia. Można tutaj wyróżnić dwa jej okresy, a mianowicie książkę rękopiśmienną, sprzed ery druku, do początków szesnastego wieku, a także epokę książki drukowanej, od 1500 roku, którą zawdzięczamy Janowi Gutenbergowi. Jak do tej pory mało wiadomo o książce rękopiśmiennej w Polsce średniowiecznej. Wiadomo, że dawniej do pisania stosowano tylko i wyłącznie pergamin. Pierwsze informacje o papieże na terenie naszego kraju pojawiły się w pierwszej połowie czternastego wieku. Na samym początku na papieże pisane były pisma święte. Z czasem materiał ten stał się niesamowicie wprost popularny. Jednocześnie różnice pojawiają się w kwestii samego języka pisarskiego. Na początku była to łacina (w przypadku papieżu), ponieważ książki pojawiały się z rąk duchownych, których wspólnym językiem była właśnie łacina. Z czasem przechodziło się na język ojczysty danego kraju. Po raz pierwszy język polski zawitał w „Księdze henrykowskiej”.

Wolumin

Inna nazwa to wolumen i oznacza zwój. Jest to swoiście podstawowa jednostka introligatorska, a więc pojedynczy fizyczny egzemplarz danej książki. W znaczeniu bibliotecznym określa się to jako tom. Jednocześnie nie jest to związane z poszczególnymi tomami danego dzieła. Każda książka to osobny wolumin. Jeśli dana pozycja posiada kilka części, to istnieją dwie możliwości, a mianowicie może zostać ona wydana w całości w jednej książce i wtedy składa się z jednego woluminu bądź też w kilku częściach i wtedy woluminów jest tyle, ile części danego dzieła zostało wydanych.

Mamotrept

Inne nazwy to mamotrept lub mamotrekt. Jest to średniowieczny słownik biblijny. Zawierał on tłumaczenie trudniejszych wyrazów, które zawarte były w Piśmie Świętym z języka łacińskiego na język żywy, a więc ojczysty w danym państwie. Jednocześnie często wyjaśniał on również bardziej skomplikowane formy językowe. Układane był najczęściej alfabetycznie, rzadziej według rozdziałów Starego i Nowego Testamentu. Najstarszy tego typu mamotrept pojawił się w 1426 roku i zatytułowany był w języku łacińskim, w tłumaczeniu jako „Wyrazy w Piśmie św. rzadkie w porządku alfabetycznym”.

Rotulus

Inaczej jest to biblos lub wolumen. Jest to najstarsza forma książki rękopiśmiennej jaka do tej pory jest znana. Została ona sporządzona ze sklejonych kart papirusu, które zapisywane były jednostronnie i nawijane na wałek z drzewa, kości bądź rogu. Rulon ten rozwijany był potem stopniowo od prawej do lewej, gdzie znowu go zwijano. Część owego zwoju, w której znajdowało się danego dzieło, to tomus. Pierwsza karta tego typu zwoju to protokół, a ostatnia to eschatokół. Dzieło rozpoczynało się słowami incipit liber, a kończyło explicitus liber. Później podobne formy stosowano do rękopisów pergaminowych.

Biblia Pauperum

Była to inaczej tak zwana Biblia ubogich. Są to w sumie dwa różne typy ksiąg późnośredniowiecznych zgodnie z badaniami księgoznawstwa i historii sztuki. W pierwszej wersji jest to wyciąg z Pisma Świętego, głównie Starego Testamentu, gdzie przedstawiony jest skrócony opis wydarzeń biblijnych. Przeznaczone były one dla studentów i niższego kleru. Ubogi w tytule oznaczało po prostu niepełne wykształcenie, a nie tyle status materialny. Z kolei druga wersja to jeden z rodzajów ksiąg, który zawierał zestawienia obrazów ze Starego i Nowego Testamentu.

Accedit

Są to ogólnie dwa lub więcej dzieł, które wydane są drukiem we wspólnej oprawie introligatorskiej jako kartki objęte wspólną okładką, a które opracowane są wydawniczo. Noszą cechy pojedynczego wydawnictwa, a przez to traktowanie są jako pojedyncza pozycja katalogowa. Jednocześnie publikacja ta musi posiadać pewne cechy, elementy, które są wspólne dla wszystkich dzieł, które są w niej zamieszczone, jak wspólna karta tytułowa, spis treści, nota od wydawcy, cena, stopka wydawnicza i drukarska i wiele innych.

Adligat

Jest to tak zwany klocek introligatorski. Są to więc dwa lub nawet więcej dzieł, które wydane są drukiem o wspólnej oprawie introligatorskiej, ale każde z nich jest wydawnictwem samoistnym, a także niezależną pozycją katalogową. Nie ma tutaj takich elementów, jak wspólna karta tytułowa, spis treści czy nota od wydawcy. Mają one najczęściej charakter roboczy jako zbiór dokumentów, materiałów źródłowych, tabel z danymi i wiele innych. Przeznaczone są one najczęściej do ograniczonego obiegu. Przeciwieństwem bądź po prostu innym rodzajem klocka jest accedit.

Back To Top